Instytucje kultury w okresie COVID-19. Muzealne strategie docierania do widzów – raport z badania

Badanie, realizowane przez Forum Edukatorów Muzealnych przy wsparciu Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, analizuje sposoby komunikacji muzeów z publicznością w czasie pandemii. Szczególną uwagę poświęcono aktywności działów edukacyjnych oraz programom edukacyjnym muzeów. Na przełomie listopada i grudnia 2020 r. ankiety wypełniły 53 muzea. Wśród badanych przeważały podmioty prowadzone przez samorząd terytorialny (59%). 

W pierwszej części badania autorzy poddali analizie organizację pracy w muzeach w czasie pandemii pod kątem zmian spowodowanych przez COVID-19. Według raportu 75% muzeów nie było przygotowanych pod względem organizacyjnym ani technicznym na zmiany wymuszone przez pandemię. Najlepiej poradziły sobie muzea zlokalizowane w miejscowościach o liczbie mieszkańców poniżej 10 tys. oraz te w województwach śląskim i dolnośląskim. 

Ponad połowa badanych (54,7%) jest przekonana, że niektóre rozwiązania wypracowane w 2020 r. będą wykorzystywane również po zakończeniu pandemii, dając muzeum okazję do funkcjonowania w tzw. modelu hybrydowym. Nieznaczna liczba muzeów (7,5%) uznała, że skutki pandemii na instytucje muzealne będą miały trwały charakter i zmuszą do wypracowania nowych modeli funkcjonowania. 

Z raportu można dowiedzieć się o zmianach w organizacji trybu pracy muzeów w czasie pandemii. Znaczna część badanych (80,5%) dostrzegła obszary problemowe w czasie kryzysu. Wśród największych wyzwań wymieniono reorganizację stanowisk pracy, wprowadzenie limitu zwiedzających, dostosowanie oferty muzeów do warunków pandemii, bezpieczeństwo w muzeum, opracowanie regulaminów zwiedzania i programu edukacyjnego, a także wdrożenie działalności online. Co trzecie muzeum wprowadziło limit zwiedzających, co piąte zasady reżimu sanitarnego. Niewielki odsetek badanych muzeów (6,7%) pozostał zamknięty dla zwiedzających. Na brak zasobów ludzkich oraz technicznych do prowadzenia działań online wskazało 30% badanych.

Badanie pokazało, że prawie 80% muzeów nie zmieniło zatrudnienia w działach edukacji w okresie pandemii. Muzea prywatne zwiększały zatrudnienie w tych działach, jednak zwolnienia dotknęły 12,5% muzeów państwowych i 20% samorządowych. Nieco więcej niż połowa muzeów rozwiązała umowy cywilno-prawne z edukatorami zatrudnionymi przed pandemią lub nie przedłużyła tych umów. 

Najbardziej popularnymi kanałami komunikacji z publicznością w czasie pandemii okazały się: YouTube (18,75%), strona internetowa (18,75%), Facebook (16,6%), Instagram (15,63%), e-mail (13,54%) oraz webinaria (8,33%).

Ponad ¾ badanych edukatorów potwierdziło, że ich instytucje korzystają z badań publiczności. Co trzecie muzeum prowadzi własne badania w tym zakresie, wykorzystując przede wszystkim media społecznościowe i ankiety zamieszczane na stronie WWW.

Co trzecie muzeum dostosowało ofertę edukacyjną do warunków pandemii. Udział w zajęciach online wzrósł o 13%, a wyjątkowo atrakcyjna okazała się oferta zajęć na świeżym powietrzu w okresie od wiosny do jesieni.

Muzea, które zdecydowały się na prowadzenie zajęć stacjonarnych, wdrożyły regulaminy dostosowane do sytuacji epidemiologicznej, które miały zapewnić m.in. utrzymanie dystansu między uczestnikami. Wprowadzono również okresową dezynfekcję materiałów dydaktycznych oraz pomieszczeń.

Zajęcia edukacyjne dla wszystkich grup wiekowych oferowało 71,4% badanych. Oferta dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym i przedszkolnym pozostała niezmiennie największa, jednak w czasie pandemii szkoły i rodzice nie wykazywali nią większego zainteresowania.

Działy edukacyjne najchętniej wykorzystywały platformy Zoom, Microsoft Teams i Google Meet – 40% muzeów przygotowało w nich zajęcia typu webinarium. 35% badanych udostępniło własne programy audio i wideo, głównie w serwisie YouTube. Oferta zajęć online wzrosła w czasie pandemii czterokrotnie.

Uczestnicy badania jako główne obszary wyzwań dla zarządzających placówkami muzealnymi wskazali umiejętności angażowania publiczności, dostosowania strategii działania oraz oferty programowej. Wyraźnie podkreślali konieczność pomocy rządowej dla instytucji kultury. Większość badanych uznała, że pomoc powinna objąć wszystkie muzea niezależnie od organizatora. 

Z pełnym raportem w opracowaniu Magdaleny Pasternak-Zabielskiej można zapoznać się na stronie Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.